Stari grad

Stari grad u Ulcinju je jedna od najstarijih arhitektonsko-urbanističkih cjelina na Jadranu. Već 25 vijekova u toj zanosnoj posudi koja sliči nasukanom brodu buja život, smjenjuju se civlizacije od kojih je svaka ostavila i danas vidljiv trag.

Jedinstveno je mišljenje da Stari grad sa svojim ilirskim bedemima, Citadelom, sklopom uličnih mreža, pijacama i trgovima, pojedinim blokovima kuća i vrijednim arhotektonskim objektima, a naročito gradskim pejsažom, siluetom i urbanističkom plastikom predstavlja u cjelosti kulturno-istorijski spomenik od neprocjenjivog značaja.

Izgrađivan tokom 2,5 milenijuma i u različitim ekonomskim, vojnim i kulturnim uslovima, Stari grad je stekao karakter organske cjeline. Riječ je o antičkom gradu sa slikovitim srednjovjekovnim, uskim i krivudavim ulicama, gusto zbijenim dvospratnim i trospratnim kamenim kućama i sa dekorativnim elementima renesansnog i baroknog stila, te nizom veoma vrijednih građevina iz osmanskog perioda.

Najstariji ostaci bedema grada potiču iz ilirskog perioda. U VI vijeku grad dobija dvije kapije:

• donju (istočnu), u koju se u Grad ulazi sa mora,
• gornju (zapadnu) za ulazak sa kopna.

U muzeju grada su posebno vrijedni pažnje antičko postolje sa grčkim natpisom boginji Artemidi na kojem piše “TO KOINON TON LATOMON APTEI (D) I TI ELAFAVOLOI” (Zajednica kamenorezaca podize Artemidi Elafavoli), zatim jedna antička kameja sa predstavom boginje Atine sa kacigom i dvije sjekire iz bronzanog doba skadarsko-dalmatinskog tipa.

U lapidarijumu su izloženi jonski kapitel, dijelovi ciborijuma iz Male crkve iz IX vijeka i predmeti iz osmanskog perioda.

Kula Balšića

Na gornjem, najvišem platou uzdiže se Citadela sa moćnom kulom, koja dominira ne samo Starim gradom, već čitavom okolinom.

Tradicija je pripisuje posljednjim Balšićima, moćnoj porodici iz okoline Skadra, čija je prijestonica Ulcinj bio krajem 14. i početkom 15. vijeka. Osmanlije su preuredili i podigli treći sprat Kule Balšića i kuglasti svod u prizemlju.

Sa tri strane ove prelijepa građevina gleda na more. Ona nesumnjivo predstavlja jedan od najreprezentativnijih objekata srednjevjekovnog graditeljstva u Crnoj Gori.

Sada uglavnom služi kao galerija ili prostor gdje se održavaju pjesničke večeri.

Palata i Dvori

Vjeruje se da se u “Palati Venezija” nekada nalazila rezidencija mletačkog upravnika Ulcinja. Zbog njene ljepote i funkcionalnosti i kasniji upravitelji su taj objekat koristili kao dvor.

Nedaleko od Palate Venecija, na južnom platou Starog grada, nalazi se predivno zdanje koje se naziva “Dvori Balšića”.

Oba ova ekskluzivna objekta sada služe za izuzetno ugodan smještaj i boravak gostiju i posjetilaca Ulcinja.

Pijaca robova

Ispred crkve-džamije u Starom gradu nalazi se mali trg, nekada Trg robova. Ograđen je voltovima, jer je od sredine 17. vijeka Ulcinj postao značajna pijaca robova koje su zarobljavali ulcinjski gusari.

Većina robova bili su iz Italije i iz Dalmacije. Ulcinjski gusari su na obalama Apulije i Sicilije uglavnom pljačkali bogate vile, a sa sobom su odvodili njihove vlasnike koje su potom prodavali kao robove.

Ulcinjani su roblje držali kao zarobljenike i nijesu se njima koristili kao radnom snagom, već da bi dobili otkup od srodnika, prijatelja ili zemljaka uhvaćenih ljudi. Za to im je bilo potrebno da omoguće robovima da se jave svojim kućama ili rođacima, kako bi porodica ili opština saznali da se njen član nalazi u ropstvu u Ulcinju kako bi došli da ga otkupe.

Od sredine 18. v. mijenjaju se i ukusi, pa dvorjani sve više traže robove iz Afrike. Svoje robove Ulcinjani su često kupovali na obalama sjeverne Afrike. Oni bi potom bili preprodavani ili dovođeni u Ulcinj, gdje bi ubrzo postajali slobodni građani i bavili se zemljoradnjom i pomorstvom.

Mala zajednica njihovih potomaka živi i danas u Ulcinju.

Servantes – rob Ulcinjana!?

Po legendi, u Ulcinju je krajem 16. v. robovao i slavni španski pisac Miguel de Servantes. Neki istraživači su u Dulčineji od Toboza, glavnoj junakinji romana, prepoznali Ulcinjanku. Naime, njegovo znamenito djelo “Don Kihot” je nastalo poslije Servantesovog robovanja u Starom gradu, koji se u romanskim državama, kako tada tako i danas, naziva Dulcinjo. Znači li to, dakle, da je Dulčineja drugo ime za Ulcinjanku? Narodno predanje pominje izvjesnog Serveta, čija se sudbina, ali i osnova imena, poklapa sa Servantesovim.

Šetnja kroz mnoge tekstove odvešće nas do saznanja da je 24-orogodišnji Servantes dopao robije “jednog dana 1575. godine kada su tri ulcinjska leuta (brzi gusarski čamci) pod komandom strašnog kapetana Arnauta Mamija napali neku špansku fregatu u Sredozemnom moru. U krvavom obračunu, gusari su savladali ratoborne Špance i brod sa zarobljenicima dovezli u svoju luku. Među zarobljenicima je pronađen i jedan sa posebnom preporukom španskog kralja. To je značilo da se radi o vrijednom robu, za koga je, prema procjeni vlasnika, trebalo uzeti dosta zlata”.

Mještani su ga nazvali Servet, što je, zanimljivo, osnovica imena kasnije slavnog Španca. Njegovo ponašanje se pratilo sa posebnom paznjom. Ovaj bi rob, primijetili su Starograđani, do kasno u noć ostajao budan u svojoj ćeliji, stalno nešto razmišljao i zapisivao. Danju je, interesantno, uvijek pjevao, pa su djevojke često izlazile na prozore da ga slušaju. Jednoj djevojci, kaže predanje, to nije bilo dovoljno, pa je svaki put kada bi rob Servet pošao u šetnju dozvoljenim stazama, išla za njim. I tako se rodila ljubav između mještanke i nepoznatog roba. Nakon nekoliko godina, jedan je stranac donio mnoštvo novaca i oslobodio roba, koji je sa sobom poveo i lijepu Starograđanku.

Po jednoj drugoj predaji, vlasnik je Miguela odveo u Alžir, odnosno u Berberiju, sa kojima su Ulcinjani imali bliske veze. Kupio ga je jedan od najsvirepijih tamošnjih glavara, izvjesni Hasan-aga. Odatle je Servantes uspio da se izvuče zahvaljujući španskim fratrima koji su otkupljivali zemljake zarobljene po Mediteranu. Za Miguela su morali da izbroje 500 zlatnih talira i tako je on, kako se navodi, poslije pet godina teškog robovanja, stupio na špansku zemlju. Nakon toga će uslijediti “Don Kihot” i priča o Dulčineji, odnosno Ulcinjanki.

Nepobitna je činjenica da se prije nego što je oslobođen u septembru 1580. g. i krenuo za Španiju Servantes branio od optužbi da je sarađivao sa berberskim gusarima. Možda je sa njima došao do Ulcinja ili je od njih ili drugih zarobljenika slušao priče o „luci Dolcigno“, sa druge strane mora.

Ova priča ili legenda ovjekovječila je ime Ulcinja.

---

[wp-svg-icons icon=”arrow-up-right” wrap=”i”]  Kako doći od Vaše lokacije do Starog grada u Ulcinju, pogledajte na mapi.