Stari grad

Stari Grad u Budvi (lat. Butua, Butoba) je gradska tvrđava u današnjem istoimenom naselju. Tvrđava je prvobitno podignuta na ostrvu nedaleko od obale, a kasnije je prevlakom spojen sa kopnom tako da je danas to obalsko utvrđenje, iako je prvobitno bilo ostrvsko.

Grad je očuvan i dan danas. Njegove se kuće koriste za život. Teško je stradao u velikom zemljotresu 1979. godine, ali su zidine i kuće uspješno sanirane.

Jedno od najstarijih naselja na Jadranu, prema istorijskim izvorima poznato prije više od dvije i po hiljade godina kao ”grad Ilirije”, nezaobilazno je mjesto prilikom posjete Rivijeri. Prema legendi ,Budvu je osnovao Kadmo, sin feničanskog kralja Agenora i kraljice Telefose.

Bio je osvajač i vladar Beotije, pokrajine u Grčkoj, i kada je iz njenog grada Tebe protjeran zajedno sa ženom Harmonijom, našao je utočište kod ilirskog plemena Enheleja. Legenda kaže da je Kadmo u Budvu ušao na volovskoj zaprezi, pa otud naziv Budva (bous na grčkom znači vo). Stariji nazivi za Budvu bili su Butua, Buthos, Butoba i Civitas Antique (Stari grad). Kroz historiju je bila na meti više osvajača (Grci, Rimljani, Sloveni, Saraceni, Turci, Mlečani, Austrougari, Francuzi…) i pripadala mnogim državama, a doseljavanjem stanovništva iz različitih krajeva, mijenjala se i struktura prvobitnog ilirskog.

Stari grad čini jedinstvenu arhitektonsku i urbanističku cjelinu, opasanu srednjovjekovnim bedemima, sa tvrđavom, kulama i kapijama. U prošlosti je najteže bio oštećen u zemljotresu 1667. godine, a znatne su bile i posljedice zemljotresa 1979. godine, uspješno sanirane u deceniji nakon toga.

Uz uske ulice, male pjace i trgove, ređaju se kafići, butici, barovi, restorani, galerije… da bi tokom ljetnjih mjeseci zahvaljujući predstavama, koncertima i izložbama Stari grad zaista postao Grad teatar, kako se i zove festival koji od 1987. godine oplemenjuje stari primorski grad i daje mu posebnu boju i šarm.

Posebnu vrijednost imaju sakralni objekti – najstarija crkva Santa Maria in Punta, zatim sv. Ivana, sv. Trojice i sv. Save Osvećenog. Pored crkve sv. Ivana su ostaci ranohrišćanske bazilike, a na Citadeli ostaci crkve sv. Marije.

Između crkava je i scena za predstave Grada teatra. U Starom gradu mogu se vidijeti i rimski piloni, zidovi najstarije kapije Budve. Od ustanova kulture najznačajnije su Muzej grada Budve sa arheološkom i etnografskom postavkom, Moderna galerija i spomen dom ”Stefan Mitrov Ljubiša”

Za one koji istoriju vole ili ih posebno zanima istorija Budve, u nastavku ćemo detaljnije predstaviti najvažnije kulturno istorijske znamenitosti Starog grada :

Preporuka – Uz mapu starog grada, koju možete besplatno dobiti u info punktovima Turističke organizacije, ili je kupiti u nekoj od suvenirnica, posebno zanimljiva može biti potraga za ovim mijestima i lokalitetima.

Piloni

Piloni, ostaci antičke gradske kapije, svjedoče o Budvi iz VI vijeka prije n.e. Kamena »porta« je vodila u drevno ilirsko­grčko urbano naselje, o kojem je u svojim istorijskim spisima pisao i Sofokle.

Ostaci antičke nekropole

U blizini hotela »Avala« nalaze se ostaci rimske nekropole iz V vijeka prije n.e. Osim autentičnih zidova, u središtu se ističe kameni nadgrobni spomenik (visine 1 m) ukrašen uklesanim vijencima od lišća i cvijeća koji se oslanjaju na glave ovnova.

Ostaci hipokausta

Poslije zemljotresa 1979. godine, na istočnoj strani nekadašnjeg hotela »Avala«, otkriveni su ostaci hipokausta – keramičke peći iz I vijeka n.e. Služila je za zagrijavanje dijela prostora rimske javne građevine Villa Urbana.

Ostaci građevine Villa Urbana

Ostaci rimske vile iz I – II vijeka dio su antičkog nasljeđa Budve. Plastično ukrašeni kapiteli, stubovi i dio arhitravne grede su rijetki ostaci ove jedinstvene rimske građevine.

Rimski mozaik

U blizini antičke nekropole otkriveni su i ostaci mozaičkog poda iz II vijeka. Smatra se da je to jedan od najstarijih ostataka tog tipa na Balkanu. Osim dekorativnih elemenata, na mozaiku su predstavljeni zmaj, zmije i morska bića. Sve je urađeno u tehnici opus vermiculatum, tj. zbijenim ređanjem sitnih kockica.

Rimski žrtvenik

Kameni četvrtasti žrtvenik, s natpisom Vinicia Pavlina otkriven je poslije zemljotresa 1979. godine i postavljen je in situ. Potiče iz I – II vijeka, a služio je za prinošenje žrtava određenom rimskom božanstvu, najčešće u tečnom obliku (vino).

Rimska kamena česma

Rimska kamena česma, četvrtastog oblika, sa izlivnim kanalom na jednoj od četiri strane, otkrivena je poslije zemljotresa 1979. godine. Nalazi se van samih zidina sjevernog dijela Starog grada. Potiče iz I – II vijeka n.e.

Rimski sunčani sat

Sunčani sat, nalik širem postolju kamenog stuba, nađen je u blizini glavnog gradskog trga. U udubljenju u središtu vidljivi su klesani tragovi žljebova, a vrijeme se određivalo prema padu sunčeve sjenke sa središnje gvozdene šipke. Potiče iz I – II vijeka, a čuva se u Muzeju grada Budve.

Zazidana vrata

Na lijevoj strani glavnog ulaza u Stari grad uočavaju se zazidana vrata s polukružnim završetkom. Vjerovatno potiču iz rimskog perioda i upućuju na to da je opseg antičke Budve bio sličan današnjem, kao i da je, osim glavnog, postojao i sporedni ulaz u grad – sa kopna na zapadnoj strani.

Ostaci ranohrišćanske bazilike

Budvanska bazilika potiče s kraja V ili početka VI vijeka. To je trobrodna monumentalna građevina s polukružnom apsidom. Umjetničko­istorijskim odlikama svjedoči o Budvi kao o značajnom kulturnom, religijskom i ekonomskom središtu na južnom Jadranu.

Mozaik iz ranohrišćanske bazilike (V ili VI vijek)

Na ostacima mozaika (30 m2), otkrivenog u sjeveroistočnom dijelu naosa i apside, osim dekorativnih geometrijskih polja sa simboličkim znacima i ideogramima, dvodimenzionalno su predstavljeni ptice i floralni elementi. Mozaik je izveden u tehnici opus tessellatum ređanjem kockica od raznobojnog mozaičkog stakla, mermera, krečnjaka, karakterističnog zelenog bečićkog kamena i opeke.

Gradski bedemi – kula Gradenigo

Današnji izgled budvanski bedemi dobili su krajem srednjeg vijeka. Zidine okružuju cjelokupno gradsko jezgro, a uzanim prolazima povezane su sa Citadelom i odbrambenim kulama na pojedinim uglovima grada. Na sjeverozapadnoj strani Starog grada nalazi se glavna kula Gradenigo, a druga, koja se naziva Repeno, nalazi se na sjeveroistočnoj strani.

Mletački grb na kuli Gradenigo

Na kuli Gradenigo nalazi se predstava krilatog lava sa svitkom u rukama, koja potiče iz XV vijeka. Krilati lav je, prema biblijskoj tradiciji, simbol jevanđeliste Sv. Marka, zaštitnika Venecije, koja je od XV do kraja XVIII vijeka vladala budvanskim gradom.

Grb Bubića

U Ulici Stefana Mitrova Ljubiše nalazi se srednjovjekovni grb porodice Bubić. Dokazano je da je srpski despot Đurađ Branković u crkvi Santa Maria de Castello na Citadeli godine 1412. izdao povelju kojom se mainska porodica Bubić proglašava plemićkom porodicom.

Grb na zidu kuće Anzulovića

Na dvorišnom zidu kuće Anzulovića nalazi se srednjovjekovni grb sa zanimljivom životinjskom predstavom okruženom volutama. Ne može se pouzdano ustanoviti kojoj je porodici pripadao.

Isus Hrist, Alfa i Omega

Na kući Radovića, u glavnoj ulici u Starom gradu, kao i iznad sporednih dvorišnih vrata kuće Dragičevića, nalaze se identični kružni kameni reljefi sa oznakom koja sadrži početna slova u značenju Isus Hrist – Alfa i Omega (Isus Hrist – početak i kraj svega što postoji). Potiče iz srednjeg vijeka.

Kamena plastika sa dvije glave

Na zidu kuće porodice Radović, u blizini Trga pjesnika, nalazi se zanimljiva kamena ploča sa dvije isklesane glave i natpisom iznad njih, koji slavi Bogorodicu. Najvjerovatnije je riječ o srednjovjekovnom grbu neke stare plemićke porodice.

Kameni kapitel sa natpisom ANTIVARI

Kameni kapitel, u čijem je gornjem dijelu čitljiv natpis ANTIVARI, a u donjem godina 1709, nalazi se na zidu kuće porodice Rađenović u glavnoj ulici. Vjerovatno je bio spoljni plastični ukrasni element kasnosrednjovjekovne građevine. Natpis upućuje na eventualne veze sa srednjovjekovnim gradom Barom (Antivaris).

Grb iznad ulaza u zgradu Muzeja grada Budve

Iznad ulaza u zgradu Muzeja grada Budve nalazi se isklesan grb, za koji se pretpostavlja da je pripadao budvanskoj porodici Mikula. Središnja predstava s prikazom psa okružena je stilizovanom floralnom dekoracijom. U gornjem dijelu čitljivi su inicijali M i C, a u donjem dijelu 1825. godina.

Detalj karakterističnih stepenica

Među najkarakterističnijim arhitektonskim detaljima pojedinih kuća u Starom gradu izdvaja se kameno stepenište sa gvozdenom ogradom, koje je vodilo do prvog sprata.

Detalj karakteristične kapije

Jedna od karakteristika ulaza u kuće imućnijih porodica u budvanskom Starom gradu jesu vrata s polukružnim završetkom i profilisanim kamenim dovratnicima, koja najčešće vode ka dvorištu, koje prethodi glavnom ulazu u kuću.

Detalj karakterističnih balkona

Od vremena mletačke vlasti u Budvi, odnosno u njenom Starom gradu, počinju da se podižu dvospratne i trospratne kuće izgrađene od domaćeg kamena, sa dekorativnim elementima renesansnog i baroknog stila – na prozorima gornjih spratova, kao i na balkonima skromnih dimenzija u glavnoj gradskoj ulici.

Mozaička ikona Sv. Petra Cetinjskog

Ikona se nalazi sa unutrašnje strane zadnjeg, sjevernog ulaza u Stari grad. Postavljena je u znak zahvalnosti pravoslavnih vjernika ovom svetitelju i crnogorskom vladaru. Podsjeća i na njegovu pomoć prilikom dobijanja dozvole od austrijske vlasti za izgradnju crkve Sv. Trojice, 1798. godine.

Vrata na Pizani

Srednji ulaz na sjevernoj strani grada naziva se Vrata od Pizane. Vrata i cijela budvanska riva dobili su naziv prema mletačkom providuru prezimena Pizano.

Ulaz od Gvozdenih vrata

U neposrednoj blizini glavne gradske kule Gradenigo, sa sjeverne strane nalazi se ulaz u Stari grad s karakterističnim gvozdenim vratima. To su jedina gradska vrata izlivena od gvožđa, pa su zbog toga poznata i kao Ulaz od gvozdenih vrata.

Vrata na istočnom bedemu

Na istočnoj strani bedema nalazi se jedan od najstarijih gradskih portala, koji se naziva Pizanela. Danas se nazivaju i »Vrata od rupe od smeća«, jer se jedno vrijeme, kad je grad bivao u opsadi, preko njih izbacivalo smeće iz grada. Nekad su se do njih brodićima dopremale namirnice za žitelje grada, a danas nemaju nikakvu funkciju.

Gradski park

Na mjestu gdje je nekada bilo blatište, krajem XIX vijeka počeo je da se formira gradski park. U želji da uljepšaju svoj grad, pomorci su iz raznih djelova svijeta donosili različite vrste biljaka. Kao tipični herboretum, park sa više vrsta rastinja, sadrži tri vrste palmi, raznobojne oleandere, eukaliptus, cikas, rogač, brijest, arizonski čempres i brojno drugo rastinje.

Bista Stefana Mitrova Ljubiše

Pored glavne staze u gradskom parku nalazi se spomenik podignut u čast velikana naše književnosti, Budvanina Stefana Mitrova Ljubiše. Spomenik je 1935. godine izradio poznati slovenački vajar Lojze Dolinar. Na začelju spomenika istaknute su Ljubišine riječi: »Iako ste i bolji i jači, Bog je vrh sviju«.

---

[wp-svg-icons icon=”arrow-up-right” wrap=”i”]  Kako doći od Vaše lokacije do ”Starog grada”, pogledajte na MAPI