Lapidarijum

Predmeti kamene plastike Lapidarijuma u Kotoru čine jednu jedinstvenu grupu spomenika naše prošlosti, sigurno najbogatiju u Crnoj Gori i jednu od najznačajnijih na jugoistočnoj obali Jadrana. Sadašnji Lapidarijum nalazi se u romano-gotičkoj crkvi sv. Mihaila na Pjaci od kina u Starom gradu u Kotoru.

Značajna i izuzetno bogata zbirka kamenih predmeta kotorskog Lapidarijuma počela je da se prikuplja još od 1906. godine. Naime, nakon opsežnih sanacionih radova, koji su izvođeni u periodu od 1896. do 1907. godine na katedrali sv. Tripuna, u oltarskom prostoru su otkriveni brojni fragmenti crkvenog namještaja iz starijih faza katedrale, pa čak i iz drugih značajnih objekata Kotora.

Upravo ovi nalazi su, zajedno sa drugim arheološkim i arhitektonskim ulomcima pronađenim u raznim djelovima Kotora, predstavljali povod i okosnicu za formiranje “Bokeljskog starinarskog društva” 1906. koje je postojalo do 1914. godine. Društvo je imalo svoj Statut ili Pravila, čiji je cilj, između ostalog, bio i “sakupljanje, obrada i izlaganje starih kamenih spomenika”.

Tada je i osnovan mali gradski muzej-lapidarijum gdje su smješteni i izloženi lapide – eksponati pronađeni prilikom pomenute sanacije Katedrale. Muzej je smješten u bivšoj crkvi Gospe od Rožarije, koja se nalazila sa zapadne strane pored crkve sv. Nikole u Starom gradu u Kotoru. Muzej-lapidarijum je tu ostao sve do kraja Drugog svjetskog rata.

Nakon 1945. godine, Lapidarijum se selio na više mjesta: ispod stare Ljetnje pozornice, kod Sjevernih gradskih vrata (bastion “Riva”), crkve sv. Mihaila u Starom gradu, i podrumu nekadašnje Mletačke kasarne. Tokom 1961. i 1962. godine, dio najvrijednijih eksponata je bio izložen u prostoru zapadnog ugla Trga od oružja, kod bastiona “Vanijer”.  Međutim, nakon samo dvije godine, sav izloženi i deponovani materijal je bio preseljen u podrumske prostorije Pomorskog muzeja Crne Gore u Kotoru.

Nakon zemljotresa od 15. aprila 1979. godine počinje novo stradnje najznačajnijeg Lapidarijuma na jugoistočnoj obali Jadrana. Prenijet je iz podruma Muzeja u polusrušenu crkvu sv. Duha, a odatle teški i voluminozni komadi preneseni su na plato iznad Sjevernih gradskih vrata, dok su manji komadi prenijeti u bastion Gurdić. Ovi manji komadi lapida su, pošto je bastion preuređen za atomsko sklonište, prebačeni u napuštenu crkvu sv. Pavla.

Dokumentacija koja je postojala za stariji period Lapidarijuma (dokumentacija “Bokeljskog starinarskog društva”) je u potpunosti uništena, tako da danas ne znamo ni broj eksponata koji su bili u Lapidarijumu. Međutim, za nalaze nakon 1945. godine, a posebno za kamene fragmente nađene tokom istraživanja, nakon zemljotresa 1979. godine, koje je izvodio tadašnji Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Kotor, u pet romaničkih crkava u Starom gradu (crkva sv. Marije od Rijeke, crkva sv. Ane, crkva sv. Pavla, crkva sv. Mihaila i katedrala sv. Tripuna) postoji kompletna tehnička dokumentacija: inventarske knjige, fotografije i crteži, tako da su se mogli dobiti svi relevantni podaci za njihovu detaljnu stručnu i naučnu obradu.

Od 2004. godine, u romano-gotičkoj crkvi sv. Mihaila smješten je i otvoren za javnost kotorski Lapidarijum.

U stalnoj postavci Lapidarijuma izloženi su eksponati iz antičkog i kasnoantičkog perioda, ranog hrišćanstva, preromanike, romanike, gotike, renesanse i baroka. Među njima svakako treba izdvojiti svjetske unikate, kao što su portret rimskog imperatora Domicijana iz I vijeka naše ere, ilirsko-rimske kupaste cipuse (nadgrobne spomenike) iz II-III vijeka naše ere, fragmente ranohrišćanske epohe među kojima se ističe reljef Jagnjeta (Agneca) Božijeg, kao i djelimično rekonstruisan kameni crkveni namještaja iz perioda preromanike. Izložen je i veći broj izuzetno dekorisanih kapitela u rasponu od antičkog perioda pa do baroka.

U Lapidarijumu je izloženo i više grbova kotorskih providura i starih kotorskih i peraških porodica: Pezzi, Beskuća, Drago, Paskvali, Manjo, Bolini, Bembo, Buća, Bizanti, Vrjaken, Contareno i Visković.

Materijal Lapidarijuma se i danas nalazi na više mjesta u Kotoru i na područjima van Kotora: u crkvi sv. Pavla, gdje je u toku 2017. godine izložen dio predmeta, staroj Ljetnjoj pozornici u Kotoru, u Centru za konzervaciju i arheologiju Crne Gore – odjeljenje Kotor, Pomorskom muzeju u Kotoru, depoima u zgradama 313. i 314. u Starom gradu, u katedrali sv. Tripuna, Centru za kulturu Kotor, crkvi sv. Marije od Rijeke, Muzeju grada Perasta, crkvama na ostrvu Gospa od Škrpjela i sv. Đorđe kod Perasta, natpisi u Perastu i eksponati iz antičkog perioda na prostoru rimskih mozaika u Risnu.

Bez ikakve sumnje, može se reći da predmeti kamene plastike kotorskog Lapidarijuma čine jednu jedinstvenu grupu spomenika naše prošlosti, sigurno najbogatiju u Crnoj Gori i jednu od najznačajnijih na jugoistočnoj obali Jadrana. Zato teško pada činjenica da je ova jedinstvena zbirka, tokom poslednjih nekoliko decenija neopravdano zapostavljena kada su u pitanju najodgovorniji, pretrpjela znatna i gotovo nenadoknadiva oštećenja usljed čestih selidbi, krađa ili razbijanja od strane savremenih vandala.

Kao što je već rečeno, kotorski Lapidarijum je trenutno smješten u bivšoj crkvi sv. Mihaila. U njemu je izložen samo dio najznačajnijih eksponata a razlog je relativno mali izložbeni prostor. Stoga je izuzetno važno da se svi eksponati kotorskog Lapidarijuma, bez obzira gdje se trenutno nalaze, stručno obrade, inventarišu, djelimično ili u cjelosti restauriraju i rekonstruišu, i na kraju prezentuju i izlože u adekvatnom prostoru.

Ulaznice :

[wp-svg-icons icon=”tag” wrap=”i”]  Odrasli – 3,00€

[wp-svg-icons icon=”tag” wrap=”i”]  Djeca do 12 godina – 1,00€

[wp-svg-icons icon=”tag” wrap=”i”]  Grupe za 5 i više osoba – 2,00€

Radno vrijeme :

[wp-svg-icons icon=”clock-2″ wrap=”i”]  Ponedjeljak – Nedjelja / 08,00 – 20,00 h

[wp-svg-icons icon=”arrow-up-right” wrap=”i”]  Kako doći od Vaše lokacije do Lapidarijuma, pogledajte na mapi