Sveti Stefan je gradsko naselje nedaleko od Budve. Sveti Stefan je danas povezan sa kopnom uskim zemljouzom. Ovo ostrvo predstavlja najluksuznije letovalište u Crnoj Gori i jedno od najluksuznijih letovališta na Jadranskom moru. Prema popisu iz 2011. bilo je 364 stanovnika.

Geografija

Ostrvo Sveti Stefan spojeno je peskovito-šljunkovitim sprudom sa kopnom. Ovaj sprud naziva se tombolo ili prevlaka i spada u abrazione akumulativne oblike reljefa. Tombolo se sastoji od peskovitog i šljunkovitog materijala, nastaje u plitkom obalskom pojasu i spaja neko ostrvo sa kopnom. Narastanjem spruda, ostrvo koje je u neposrednoj blizini obale preobraća se u poluostrvo.

Pučinska strana ostrva izložena je snažnoj abraziji usled čega dolazi do intenzivne erozije na toj strani. Erodovani materijal talasima se transportuje ka kopnu i akumulira na zavetrinskoj strani ostrva. Intenzivna akumulacija na ovoj strani posledica je toga što usled sučeljavanja talasa dolazi do njihove inteferencije a to dovodi do slabljenja njihove kinetičke energije. Na taj način, sav abradirani nanosni materijal sa pučinske strane ostrva ovde se nagomilava u vidu podmorskog spruda koji kao prevlaka povezuje ostrvo sa kopnom.

Postoje dva morfološka tipa tombola: prosti i složeni. Tombola Svetog Stefana pripada prostom tipu jer postoji samo jedna prevlaka koja ga spaja sa kopnom. Složene tombole imaju dve ili više prevlaka koje neko ostrvo spajaju sa kopnom.

Istorija

Prema predanju, na ostrvu Sveti Stefan, u kasnijim vijekovima kulturno-historijskom središtu Paštrovića, sagrađena je tvrđava 1442. godine, kada je i naseljena prvim stanovnicima. Tvrđava je bila opasana zidinama da bi se u njima mogle sklanjati porodice iz okolnih sela pred najezdom Turaka i gusara.

Ovoj utvrđenoj naseobini dali su ime Sveti Stefan, po imenu crkve Sv. Stefana (posvećena arhiđakonu Stefanu Prvomučeniku) koja je na tom mjestu bila sagrađena u vrijeme Nemanjića.

Na Svetom Stefanu, na terasi iznad ulaznih vrata, paštrovski sud je decenijama delio pravdu i riješavao sporove, pa je ono nazvano „mjesto od pravde“ (sto od pravde) ili „bankada“. Ovim sudom su se Paštrovići posebno ponosili, a vodio je porijeklo još od 1266. godine i kralja Stefana Prvovjenčanog, koji ga je i odobrio.

Na Svetom Stefanu se nalaze tri manje crkve: crkva Sveti Stefan, po kojoj je ostrvo dobilo ime, a nalazi se na najuzvišenijem dijelu ostrva; crkva Aleksandra Nevskog, a najmanja, posvijećenja Preobraženju, nalazi se na samom ulazu u gradić, koji je uskim nasipom spojen sa kopnom.

Zbog svog pogodnog položaja Sveti Stefan je bio trgovinski i saobraćajni centar Paštrovića. Posedovao je veliki strategijsko-trgovački značaj u vreme Mletačke republike i žive trgovine sa Venecijom.

Mjesto je počelo lagano da gubi značaj krajem 19. vijeka, kada se stanovništvo, mahom ribarsko, počelo iseljavati. Potpuno iseljavanje izvršeno je 1955. godine, kada je ostrvo kompletno adaptirano i pretvoreno u „grad-hotel“. Ulice, zidovi, krovovi, fasade kuća, zadržale su originalni oblik, a unutrašnjost kuća dobila je najsavremeniji hotelski komfor.

Među poznatim ličnostima i državnicima koji su boravili na Svetom Stefanu su La Pasionarija, brojni sovjetski maršali: Timošenko, Grecko, Kiriljenko, Jakubovski, književnici Malro, Moravija, sovjetski kosmonauti predvođeni Gagarinom, grčki kompozitor Mikis Teodorakis, filmske zvijezde: Sofija Loren, Monika Viti, Marina Vladi, Kirk Daglas, Sergej Bondarčuk, Silvester Stalone.

Na Svetom Stefanu je 1992. odigran meč između šahista Bobija Fišera i Borisa Spaskog. Za Fišerom je, pod izgovorom kršenja sankcija koje su tada bile uvedene Saveznoj Republici Jugoslaviji, bila raspisana međunarodna poternica.